Geschiedenis van de bioscoop: de allereerste film

Hoewel menigeen de vertoning van de eerste betaalde publieke film op het witte doek toeschrijft aan de gebroeders Lumière, waren het echter twee Duitse broers die dit feit op hun conto hebben staan. Op 1 november 1895 werd in de Wintergarten in Berlijn een programma van 15 minuten vertoond door de broers Max en Emil Skladanowski onder de naam ‘Das Bioskop’. Twee maanden later – op 28 december – vertoonden Auguste en Louis Lumière de eerste film in Parijs. Hun apparatuur was echter vele malen beter dan die van de Duitse broers.

De eerste Nederlandse filmvertoning

In 1896, een jaar na de Lumière broers, kocht de Friese kermisexploitant Georg Christiaan Slieker een kinematograaf op een beurs in Berlijn. De kinematograaf was de voorloper van de latere filmprojector. George reisde met zijn mobiele bioscoop heel Nederland door. De entreeprijs voor deze voorstellingen was 50 cent.

De gebroeders Lumière gingen datzelfde jaar ook op reis en vertoonden hun films in een leegstaand winkelpand in de Kalverstraat. Een film zonder geluid, zonder enig verhaal eigenlijk, maar wel mét bewegend beeld. De mensen wisten dan ook niet wat ze zagen! Vooral toen op het eind van de film “Arriveé d’un train en gare a la ciotat” een trein door het beeld reed en de mensen bang waren dat de locomotief zo de zaal in zou komen!

Oudste Nederlandse speelfilm

De oudste  bekende Nederlandse speelfilm heet De gestoorde hengelaar en werd vertoond in 1896 door Georg Christiaan Slieker. Deze film is helaas niet bewaard gebleven. De oudst bewaarde speelfilm komt uit 1905 en heet ‘De avonturen van een Fransch heertje zonder pantalon aan het strand te Zandvoort’. Een komische film over een man die zijn broek uittrekt om vervolgens door de politie en de dorpelingen belaagd te worden.

Films met geluid

Een van de eerste films met geluid was The Jazz Singer uit 1927. Er werd wel al eerder gebruik gemaakt van geluid, maar er waren steeds nog problemen met de synchronisatie. Toen dat probleem eenmaal verholpen was met het door Warner Bros ontwikkelde Vitaphone systeem was het hek van de dam. Men ging experimenteren met geluidseffecten en de eerste musicalfilm – the broadway melody – werd uitgebracht in 1929.

Het bioscoop – of Polygoon journaal

Onder het grote publiek werd Polygoon vanaf 1924 bekend met het bioscoopjournaal Hollandsch Nieuws, dat eerst tweewekelijks en vanaf begin jaren dertig wekelijks in de bioscoop te zien was.

Na de oorlog kreeg het bioscoopjournaal een nieuwe naam: Polygoon Neerlands Nieuws. Meer dan 400 bioscopen in Nederland begonnen elke voorstelling met de tune van “Ik heb u lief mijn Nederland” waarna het gordijn openschoof en de omtrek van Nederland, waar de lens van de Polygoon camera in draaide, op het doek werd geprojecteerd. In 1946 kwam Philip Bloemendal Polygoon versterken. Hij is voor de meeste mensen DE stem van het polygoonjournaal. Met zijn onmiskenbaar stemgeluid deed hij verslag van grote evenementen, koninklijke evenementen, beurzen, sportwedstrijden en politieke gebeurtenissen. In 1987 werd het laatste bioscoopjournaal in de Nederlandse bioscopen vertoond. Philip Bloemendal overleed in 1999.

Drive-in bioscoop

Uit Amerika kwam het fenomeen drive-in bioscoop overwaaien. Op het hoogtepunt, zo rond de jaren zestig, waren er in Amerika meer dan 4000. Nederland telde er slechts twee. De eerste autobios opende in 1969 in het Drentse Drouwen. De films werden vertoond op een groot scherm en het geluid kwam via een klein geluidsboxje die aan een paal hing naast je auto. In 1994 sloot de autobios haar deuren. In 1979 opende de tweede autobios in het Limburgse Landgraaf. Hier kon men het geluid ontvangen via een frequentie op de autoradio. Deze ‘autokino’ heeft het volgehouden tot 2002. Maar is door de corona-crisis van de laatste tijd wederom in opmars!